Kable enpalmeak: Kablistentzat oinarrizko ezagutza

Urriaren 18an Ariben kokatua dagoen Aezkoako Batzarre Nagusiaren egoitzara gerturatu zirenek, “Iratiko Errekatzaileak eta Kablistak” dokumentalaren estreinaldiaz gozatzeko aukera izan zuten.

Dokumentala Nafarroako Gobernuaren babesa du eta XX. mendeko Nafarroako basogintzarekin estuki loturik egon diren -eta jada desagertu diren- lanabes eta jarduerak jasotzen dira: Barrankeadoreak eta kablistak.

Dokumentala Javier Goikoa orbaizetarra eta Martin Landa Otsagabiako kablista ohien aholkularitza jarraituz ekoiztu da eta bertan eta hainbat kontuen artean, kablegintzan jardun ziren basomutilek ezinbestean ezagutu behar zuten teknika bat erakusten da: kableen arteko loturak enpalmeen bidez egiteko teknika.

XXI. mende honetako ikuspuntutik begiratuta, kableen arteko enpalme fisikoa lortzea uxkeria teknologikoa dirudielarik, berauk egiteko abilezia menperatzea ezinbestekoa zuten XX. mende erdiko hamarkadetan Nafarroan lanean jardun ziren basomutil kablistentzat.

Sociedad Franco Española de Cables (SFE)

Erandio, Bizkaian kokatua dagoen Sociedad Franco Española de Cables XX. mendeko hego Euskal Herriko basogintzan erabiliko ziren altzairuzko kableen hornitzaile nagusia izan zen.

Basogintzan historikoki martxan izan ziren kableen luzerak anitzak izan ziren. Bai ehundaka metroetakoak, zein Erremendian Bixente Eskisabelek 1930-40ko hamarkadetan ustiatutako 14km.tako trikable sare ezaguneraino.

Azpikaldeko bina argazkietan, 2011n oraindik ere Orotz-Beteluko lurretan Erremendiako kable portantearen azken aztarnak ikusgai zeuden. (2013. urterako jada desagertu ziren.)

  • Erremendiako_kablea_02
  • Erremendiako_kablea_01

Erremendiako 14 km.tako trikable sarea adibide gisa hartuta, tamaina honetako kable sare honek zer adierazten digu? Bixente Eskisabelen aginduetara zeuden kablistak 14 km.ko luzera zuen kable zati bakarreko instalazioa gauzatu zutela?

Erandioko SFEk izan, agian izango zuen 14km.tako kable bobina bakarra ekoizteko gaitasun teknologikoa, baina horrela izango balitz ere, horrelako bobinatzarra Erandiotik Erremendiara kamioiz garraiatzeko ezinezkoa suertatuko zen. Zer esanik ez, basoan barrena horrelako karga izango zuen bobina bat maneiatzea.

Ohar bat aurrera jarraitu aurretik: Basogintzan erabiltzen zen trikablea, hiru kablez osatutako instalakuntza bat zen. “Portanteak” 35mm.tako diametroa zuen eta 28 mm.tako “retur”arekin batera, biak finkoak ziren. “Kurdinaren” kasuan aldiz, 16mm.tako diametroa zuen eta kargalekua eta deskargalekuaren artean zirkuitu itxi bat osatzen zuen eta berari lotzen ziren egurra eusten ziren karrilloak.

Ondorioz eta basoko kablisten lana errazte aldera, basogintzan erabiltzen ziren kableen luzerak Erandioko lantegitik neurri hauekin etortzen ziren: 35mm.tako kablea 800m.tako bobinetan. 28mm.tako kablea 1200m.ko bobinetan eta 16mm.tako kablea 1500m.ko bobinetan. Erremendiako adibidearekin jarraituz, 14km.tako instalazioa beharrezkoa bazen, beharrezko sekzioak beraien artean lotuz – enpalmatuz- gauzatzen ziren “portantea” eta “retur” kableak. Agerikoa den bezala, “kurdina” kablearen kasuan sekzio kopuru bikoitza zelarik beharrezkoa.

Azalpen teorikoa SFEren 1965eko katalogoan

Altzairuzko kableak hiru zati ditu: Bihotza, kordoia eta alanbrea.

Altzairuzko kable bat hiruna zatiz osatuta dago: Kordoia, alanbrea eta ehun begetalez osatutako soka bat bere bihotzean. Kordoien eta alanbreen kopurua eta diametroak bezeroen beharren nahieran izan daitezkelarik.

Arestian aipatu bezala, kablistek ezinbestekoa zuten kable enpalmeak basoan egiten jakitea. Baina nola egiten ziren enpalme hauek orduko baliabide eskasekin? Eta enpalmeak egiterakoan, Erandiotik zetozen kable bobinak elkarrekin lotzeko egiten ziren soilik?

Bi kable elkarrekin lotzeko azalpen teorikoa SFEk 1965an publikaturiko katalogo komertzialean dugu ikusgai. Lehenik, lotu behar ziren bi zatien kordoiak 12 metroko luzeran askatu behar ziren.

A kableko a-b distantzia eta B kableko c-d distantzia 10-12 metroetakoa izaten zen bataz beste.

Jarraian bi zatietako askatutako kordoiak elkarrekin batu behar ziren. Zati baten kordoiak uzten zuen espazioa beste zatiaren kordoiaren espazioarekin osatu behar zuen. Eta prozesu hau kable helikoidalaren kordoi guztiekin egin behar zen. Alanbreak ez ziren askatzen.

Bi muturretako kordoiak askatzen ziren.
Kablistari indar fisiko handia eskatzen zion kableak enpalmatzeko lana.
SFEren katalogoan ere espadinen erabilera agertzen zaigu.

Bi zatietako kordoiak mugitu eta elkarrekin finkatzeko “espadinas” izeneko altzairuzko eskuzko herramintak erabiltzen ziren eta kablistari egoera fisiko ona eta lana tentuz egitea eskatzen zion: 35mm.tako kable portante batean enpalmea egiteko, bere kordoiak mugitzeko lan fisikoa itzela zen eta arriskutsua ere bai behatz bat galtzeko arriskua baitzegoen.

Kable enpalmeak egiteko erabiltzen ziren espadinak.

Kableak bi arrazoiengatik enpalmatu behar izaten ziren. Batetik, trikable instalakuntza berri bat egiterakoan beharrezko luzerako kableak lortzeko. Bestetik, trikable instalakuntza bat lanean ari zela kable bat puskatzea jasaten zituen kargak eta tentsioak gehiegizkoak zirelako. Puskatzen zena kable portantea bazen, kable horretatik zintzilik zeuden kargak lurrera erortzen ziren kablearekin batera. Triskantza latza izaten zen: Kargak karrilloetatik askatu beharra zegoen, karrilloak kabletatik, zatitutako kablea berriro enpalmatu… eta hau dena, eguzkipean, euripean, basoaren erdian, maldetan… nekez irudikatzen dugu 2019ko begiekin ze nolako lanak ziren hauek.

Martin Landa: 83 urteko trebetasuna behatzetan

2018ko maiatzean eta enpalmeak egiteko teknika erakusteko asmoz, Otsagabiako Martin Landa kablista ohiak erakustaldi praktikoa egin zuen berarekin bildu ginen lagun batzuekin. Argazki eta bideotan, kableen enpalmearen prozesua nola egiten zen “usaina hartzeko” balio digu:

Egun horretan grabatutako bina bideo hauetan ere prozesuaren atal ezberdinak ikusteko aukera dugu. Bietan prozesuaren amaiera ageri zaigu. Lehenengoan, azkeneko kordoia kablearen barnean dagokion posizioan sartzen ari dira:

Bigarrengo bideoan aldiz, beste kordoi bat bere azkeneko posizioan sartzen ageri zaigu.

Kableak enpalmatzen amaitutakoan, loturaren puntuan ez zen igarri behar inongo marka, lodiera edo arrastorik. Hor zegoen teknika hau ondo egiten jakitearen garrantzia.

Eta kablea mozteko??

Rotaflex eta esmerilak iristear zeuden garaietan aizkoraz eta harri baten laguntzarekin mozten ziren kableak. Ez zegoen beste aukerarik. Goizean goiz babak eltzetik bapo gosalduta ezinbestean egin beharreko lanak!!

Altzairuzko kablea aizkoraz eta harri baten laguntzarekin nola mozten zen Javier Goikoaren erakustaldia.

Jaso dezatela azalpen xume honekin Martin Landak, Jesus Mari Larrañetak, Eduardo Arrosagaraik, Severo Llopisek eta Javier Goikoak blog honen aitortza eskainitako erakustaldiagatik eta jakina, eguneroko jornala baldintza oso gogorretan irazten zuten Euskal Herriko basoetan lanean jardun ziren kablista guztiak. Eutsi goiari!

Barbenutatik Pagasarrirat ta Gernika tartean.

Egur kableen erabileraz gehiago jakiteko asmoz 2018ko abuztuan Huescako lurretara egindako bi egunetako bisitak helburu bikoitza izan zuen.

Batetik, Villalanguatik gertu dagoen Finca Rompesacos ezagutuko duen jende nagusiak gure aitona Bixente Eskisabelen berririk bazuen argitzea. Horren berri aurreko artikulu honetan eman nuen.

Bestetik, Sabiñanigotik gertu dagoen Barbenuta herrixkako plazan egur kablegintzan erabilitako tresneria erakusgai zegoelaren berri Esmemoriaus bloga kudeatzen duen Carlos Tarazona ikerlariaren eskutik jaso nuelarik, Barbenutara egindako txangoa eta horretatik lortutako informazio gehigarria ikusiko dugu.

Barbenutako kablea

Barbenuta Biescas herriko auzo txiki bat delarik,  badu kablegintzaren ikuspegitik erakargarria egiten duen bereizgarri oso interesgarri bat.

Barbenutako baso batean XX. mendeko 50eko hamarkadan ezarri zen egur kable bakarraren ondarrak Casa Balbarroseko Ramonek duela urte batzuk bere traktorearekin jasotzeko lana hartu zuen eta bildutako elementuak guztiak erabiliz erakusgai jarri zituzten herriko plazan. Honatx:

Barbenutako plazan kablegintzan erabilitako hainbat elementu ikusgai 2018ko abuztuan.

Tren trabiesa batzuekin egindako panelean erakusgai jarri dituzten hainbat elementu ikusi ditzazkegu: Bolante bat, pipa, karrilloa… luzaroan iraungo al dute bertan? Eskubiko panelean aldiz, egur kableei buruzko informazio orokorra besterik ez.

Zallatik Barbenutaraino espreski joan nintzela herriko plazan zeuden emakume edadetuei azaldu nienean zur eta lur utzi nituela daitort 🙂

Herriko bizilagun nagusiak plazan solasean aurkitzea zorte latza izan zen gertuko informazioa lortzeko asmoan.

Aipatu zidatenez, Barbenutan lanean egon zen kable bakarra 1957. urtean “euskaldun” batzuek instalatu omen zuten. Hainbat testiguk ziurtatu zidatenez, Huescako egur kableen montajeak XX. mendeko erdialdean kablelari euskaldunak egiten omen zituzten soilik. Beraiek ekarri zuten altzairuzko kablearen teknologiaren ezagutza Huescako lurretara.

“Pues mi padre era de Gernika y trabajó en el cable”

Plazan bildutako Lourdesek horrela bota zidanean Zallatik egindako txangoari ezusteko etekina aterako nion traza hartu nuen.

Lourdesen hitzetan, Lucio Ansotegi bere aita “Gernikako Sakone baserrian” jaiotako semea izan zen eta Huesca aldean basogintzan jardun zen. Aidanez, Huescako basoetara 1950. hamarkadan lanera joandakoa eta Barbenutako alkatearen alabarekin ezkonduta bertan geratu zen bizitzen.

Barbenutako kablean Lucio Ansotegi gernikarrak bere gainean zuen kable honetako langile koadrillen ardura: itzainak, kablistak, mandozainak… eta guzti horien artean Barbenutako hainbat seme.

Kablearen nondik norakoak

Barbenutako kablean lanean ibilitako testiguen hitzetan, kablea hau 1956-57 urteetan martxan izan zen eta Sabiñanigoko zerrategirako pinua ateratzeko erabili zen. Bertako biztanleak itzain gisa jardun ziren, kablearen ezarpena eta desmontatzea aldiz, “euskaldunek” egin zuten. Ez zuten kableari buruzko informazio osagarririk.

Azpikaldean eta A serieko Hegaldi Amerikarraren airetiko argazkian kablearentzako basoan zehar irekitako “kalea”, kargalekua Barbenutako basoan eta Orós Bajoko deskargalekuak ikusi ditzazkegu. Sakatu irudian bere neurri osoan ikusteko.

Barbenutako kablearen ibilbidea. 1957ko abuztua. Argazkia: © IGN.es

Kable berbera Google Mapsen:

Lourdesek emandako informazioarekin eta Lucio Ansoteguiren informazio gehigarria bilatzeko asmoz, irailean Gernikara jo nuen eta Sakone baserria Muruetan eta ez Gernikan dagoela aurkituta, Sakone baserrian bizi eta Lucio Ansotegiren sendiko Maria Asunek Bilbon bizi den Jesus Mari Murelaga bere lehengusuraino iritsi nintzen.

Sakone baserria, Murueta. Lucio Ansotegi kablelariaren jaiotetxea. 2018ko iraila.

Gure ikerketarekin harremana izango duen bere osabari buruzko informazio osagarriren faltan -pena- Pagasarriko magaletan lanean erabili zen eta niretzako ezezaguna zen kable baten berri zuen lagun batekin harremanetan jarri ninduen Jesus Marik.

Urkiduko basoko kablea

XX. mende hasierako hamarkadetan Pagasarriko magaletan eta Bilboko lurretan dagoen Urkiduko basoan ere  baserriko lanetarako erabilitako kable baten berri eman zidan Seberetxeko semea den Joxe Moja Iturrizarrek.

[Huescako kable baten bidez Bilboko Seberetxe auzoraino iritsi garelarik, Seberetxe Bilbon euskararen berezko euskalkia gorde duen azkeneko auzoetakoa da. Bertako euskalkiak Arrigorriagakoarekin harremana handia du eta egun, 2019 urtean, tamalez desagertzeko bidean da. Argiako artikulu honetan auzoaren inguruko hainbat historio interesgarri aipatzen dira.]

Baina jarrai dezagun gure kableen gaiarekin.

Joxe Moja Iturrizar, Bilboko Seberetxe auzoko bizilaguna. Bere atzean Urkiduko basoa. 2018ko azaroa.

Joxe Mojaren hitzetan kable hau Urkiduko basotik Seberetxe auzoko Gorostegi parajeraino iristen zen eta garoa, otea eta belarra garraiatzeko erabiltzen zen. Bere erabilera Ataun edo Araitz bailaretako kableen parekoa zen beraz: ez zen egur kablea.

Kablea motza zen, 1200m.ko bataz besteko luzera zuen eta agerikoa den bezala A eta B serietako Hegaldi Amerikanoen ortoargazkietan ez da inongo ibilbiderik ageri.

Hala ere, Joxe Mojak emandako informazioarekin, kable honen bataz besteko ibilbidea hemen ikusi dezakegu:

Kable hau ezarri zen urte zehatza ez daki Joxek baina 1936ko gerra aurrekoa dela ziur da.

Informazio osagarriren faltan, Bizkaiko Foru Artxiboan informazio osagarria -instalazio baimenak eta planoak batipat- izango direla sinistu nahiko nuke. Honekin ere beste lan ildo bat irekitzen zaigularik, aurkitzen dudanarekin hemen emango dut horren berri, jakina.

Esker ona

Artikulu hau idazteko hainbat lagunen ezinbesteko laguntza izan dudalarik berauek aipatzea gizalegezkoa deritzot. Ezagutu ditzagun:

  • Barbenutan: Lourdes Ansotegi, Rosa Pardo Ezquerra, eta Amado Orús Puértolas, besteren artean.
  • Olivanen: Carlos Tarazona.
  • Muruetan: Maria Asun.
  • Bilbon: Jesus Mari Murelaga Ansotegi eta Joxe Moja Iturrizar.

Milesker guztiei!

Bixente Eskisabel “Finca Rompesacos” sailaren jabe?

Inazio Munduate zenak eta biok Bixente Eskisabel kablelari ataundarrak 900 hektareatako -harrapazak- mendi baten jabetza Huesca aldean izan zuela Martin Landaren eskutik entzun genuenean, aho bete hortz geratu ginen. Eskisabel familian inorrek ez zeukan horren berririk.

Martinek pista hau 2013an eman zigun eta Martinek esandakoa horrela izan zela ziurtatzeko garai hartan ez genuen gehiago sakondu. Informazio osagarriren faltan ikerketa ildo harrigarri hau bere horretan utzi genuen.

Aurtengo ekainaren 8ra arte.

Otsagabian eman nituen bi hitzaldien ondorengo solasean Martini 2013an esan zigun kontuaz berriro galdetu nion eta orduan esan ziguna berrestearekin batera, informazio osagarria eman zigun:

«Tu abuelo tuvo en Huesca, en Bailo, un monte de 900 hectáreas. La finca se llama Rompesacos. Eso está pasando Puente la Reina de Jaca y a la derecha»

Bazen helduleku sendoagoa. Informazio horrekin eta Googlen laguntzarekin “Rompesacos” izeneko sail hau agertu zen lursailen salerosketen atari batean. Redios, Martinek 2013an esandakoa egia zen orduan.

Beraz, egun salgai dagoen 688 hektareatako Rompesacos izeneko saila -ez da broma- badela ziurtatu nuen, baina sail hori XX. mendeko erdiko hamarkadetako uneren batean nire aitonaren jabetza izan zela frogatzea beste kontu bat da.

Ekainean eta uztailean Huescako Jabetza Erregistroari eta Katastroari egindako informazio eskaerak alperrikakoak izan dira. Ez da “Vicente Esquisabelen” inongo aipamenik ageri. Huescako Katastroko zuzendariak Huescako Diputazioaren Artxibo Historikora jotzeko aholkatzen dit. Badago hor beste ikerketa bide bat, baina oraingoz, alboratuta uzten dut.

Pardina Rompesacos 2012. urtean. Etxe dotorea ezbairik gabe. Argazkia: © Sergio Larraga

Pardina Rompesacosen eraispena 2017. urtean. Argazkia: © Oscar Martín Estallo eta Visúseko Nacho.

Pardina Rompesacos eraitsi ondoren 2017. urtean. Argazkia: © Oscar Martín Estallo eta Visúseko Nacho.

Bihotzeko mina sortzen du herriko ondarea den eraikin hau betirako desagertu dela ikusteak. Villalanguan esan zidatenez, Rompesacosesko jabeek segurtasun arrazoiengatik eraitsi behar izan zuten eraikina.

Las Pardinas del Río Asabón

“Rompesacos” toponimoaz Googlei galdetuta, arestian aipaturiko sailaz gain, aurre Pirinioetako inguru hauetan 1960ko hamarkada arte ohikoak izan ziren “pardinen” ikerketa eta hedapena egiten duen Holartica bloga aurkitu nuen.

Bloga Oscar Martín Estallok kudeatzen du eta aurrePirinioetako zonalde honetan ohikoak izan ziren “Pardinak” ditu hizpide nagusi. Merezi du bistadizoa bere blogak, pardinez gain Huescara mendizale euskaldunok bisitatzen ez ditugun aurrePirinioetako hamaika txoko ezkutu erakusteko lana hartzen baitu.

Tira, eta zer ziren “pardinak”???

Berez, Euskal Herriko isuri atlantikoan ohikoak diren baserrien pareko ustiapenak dira baina beraien lursailen eskala Euskal Herriko baserriekin alderatuta askoz handiagoa da.

Erdi Arotik San Juan de la Peñako monastegiaren jabetzakoak zirelarik, XIX. mendeko desamortizazioen ondoren jabe pribatuetara pasa ziren. XX. mendeko 1950-60 hamarkadetan Patrimonio Forestal del Estadok bultzatutako muturreko basogintza medio desagertu zirelarik. Pardina Rompesacos horietako bat zen.

Horien azalpenak eta beste hamaika historio politak Oscarrek idatzitako Las Pardinas del Río Asabón liburu dotorean topatu daitezke.

Liburuan Pardina Rompesacosi eskeintzen zaion atalean ez da Vicente Esquisabelen aipamenik agertzen, bainan bai aldiz XX. mendeko erdialdearen denbora epe ezezagun batez Fermín Iñarrea maderista nafarra bere jabea izan zela. Informazio honekin guztiarekin, Huescako lurretara bisita bat egitea derrigorrezkoa zen.

Goazen Huesca aldera…

Egoera horren aurrean, eta abuztuko oporrak baliatuz, Finca Rompesacosetik gertu dagoen Villalangua herriko bizilagunekin 2013an Martin Landak Otsagabian esandakoa alderatu beharra neukan zalantzak argitzeko.

La Posada de Villalanguako aterpetxeko Isidororen laguntzarekin herriko hainbat bizilagunekin bildu nintzen, tartean Salvador, Benito eta Ángel. Tamalez, hauek denak ez zuten “Vicente Esquisabelen” ataundar kablistaren berririk entzun, pena.

Beraien aburuz, Fermin Iñarrea maderista nafarra zein Paco Ripa izan ziren Finca Rompesacosek XX. mende erdialdean ezagutu dituen jabe bakarrak.

Benito Castán, (Villalangua, 1939) eta Angel Vivesekin (Villalangua, 1929) solasean Oscarren liburuarekin.

Benito eta Angeli nire ikerketaren berri ematearekin batera eta Finca Rompesacosek nire aitonarekin izan zezaken balizko harremana azaltzerakoan, beste kontu interesgarri bat aipatu zidaten.

Euskal Herrian bezala, altzairuzko egur kableak Huesca aldean ere erabilpen zabala izan zuten XX. mende erdialdeko hamarkadetan. Benito eta Angelekin egon aurreko egunean Sabiñanigotik gertu dagoen Barbenutako kablea ikertzen jardun nintzela aipatzerakoan, beraiek kable horretan ere lanean ibilitakoak zirela esan zidaten. Egur kableen erabilera ondo baino hobeto ezagutu zuten. Baina Barbenutako kablearen inguruan ikertutakoak, beste baterako utziko ditugu…

Martin Landak bereari berresten dio…

Huescako jende jatorra eta paisaia ederrak atzean utzita, egun berean Otsagabia aldera abiatu nintzen Martin Landarekin biltzeko. Elkarrekin biltzeko arrazoi nagusia iazko neguan landu ditudan Zuberoako egur kableen geolokalizazioak zuzentzea bazen ere, ezin utzi Rompesacos afera aipatu gabe.

Martinek bereari berresten dio. XX. mendeko erdialdeko hamarkadaren batean Finca Rompesacos nire aitonaren jabetzakoa izan omen zela, are eta gehiago, egur kableren bat ere instalatu zuela paraje horietan. Azkeneko kontu hau Villalanguako informatzaileekin ere aipatu nuen eta beraiek aldiz zalantza dute Rompesacoseko sailetan egur kablerik izan zen.

Martinek berresten duena alderatzeko balioko luken dokumentazioa Huescako Artxibo Historiko Probintzialean egongo da eta kablearen ikerketak etorkizunean izango dituen pausoak horretara zuzendu beharko ditugu. Harra atera ezinik nabil jada.

Ziordia-Olazti egur kablearen nondik norakoak

Jesús Lacasia zenak Explotaciones Forestales RENFEren Nafarroako arloaren nagusi gisa jardun zeneko argazki bilduma digitalizatu nedin 2015eko udaran utzi zidan. Jesús, urte bereko urrian joan zitzaigun.

Utzi zizkidan argazki gehienak Nafarroako mendietako kokapen ezezagunetan hartutakoak direlarik, berauk nongoak diren jakin nahian ezinean nabil. Hala ere, zenbaitzutan argazki hauek lokalizatzea lortzen dut. Blogeko gaurko sarreran horietako bat dakart.

Jesús Lacasiak utzitako argazkien artean, “Ziordia, 1956” izenburuko bosna argazkiko sorta bat dago. Hauetxek:

Ziordia-Altsasuko egur kablea

Ziordia-Altsasuko egur kablea. Jatorria: © Jesús Lacasia 1956

Egur karga bat agertzen den argazkiaren atzekaldean Beriain nekez ageri delarik, ez nintzen gai hau eta serie berekoak tajuz eta zuzen geokokatzeko.

Duela aste pare bat serie honetako egur kargaren argazkia non hartua zegoen -gutxi gora behera- Google Earthen laguntzarekin lortu nuen.

Argazkiaren azpikaldean Irun-Madril trenbidea ageri dela ohartu nintzen eta atzekaldean ageri zen herria ez zen Ziordia, Altsasu baizik!

Erabateko ziurtasuna lortze aldera, SITNAko 1956-1957 urteetako ortoargazki historikoak errepasatuta… ez zen ageri. Redios.

Baina kontuz. EAE eta Nafarroa arteko muga bertan dagoelarik, GeoEuskadi Bisoreko 1956ko ortoargazki historikoan kable honen ibilbidea agertu zitzaidan!

Hau gauza oso kuriosoa da, 1956ko hegaldi berbera SITNAn ez, baina GeoEuskadi Bisorean bai agertzearena. Urte berekoak, baina data ezberdinekoak izango dira ziurrenik.

Nola edo hala, kablearen kokapen zehatza hemen ikusi dezakezue:

RENFEko egur kablearen ibilbidea. Sakatu bere gainean handiago ikusteko. Jatorria: © GeoEuskadi Bisorea.

Google MyMaps erabilita horrela ikusten da:

Altzaniako kable bakarra

Zaraitzun, Aralar edo Kintoan makina bat dira ezarri ziren egur kableak. Altzanian ere erabiliko ziren baina ez eskala hain handian.

Gaurkoa Altzanian ziurtasunez identifikatuta daukadan kable bakarra da, berez, kable laburra zen, 1610m. baino ez eta “Ziordia-Olazti” bataiatu badut ere, honek ez du esan nahi bi herriak lotzen zituenik, bi herrien arteko udal lurretan kokatua zegoela baizik.

Jesus Lacasiaren bildumakoa izanda, Explotaciones Forestales RENFEk ezarri zuela ziurtatu dezaket. Kable honen berezitasun gehiagoren berri izateko AGN-NAOn bere espedientea aurkitu beharko nuke, baina lan hori beste baterako utzi beharko dugu.